حج و بيماريهاي مسري و غير مسري و راهنماي حجاج بيت االله الحرام

حج كه زيارت گروهي خانه خدا در شهر مكه از كشور عربستان سعودي مي باشد بعنوان مركز اصلي مهاجرت ميليونها مسلمان با نژادها و قومهاي مختلف ا ست وبا هيچ تجمع ديگري از نظر نظم و ترتيب قابل قياس نيست و بكرات بيماريهاي عفوني مسري در حين مراسم و پس از آن گزارش شده است. حج سال 2010 در اولين هفته نوامبر برابر با آبانماه آغاز مي گردد و در اين زمان باقي مانده بسياري از بيماريها را ميتوان با اقدامات پيشگيري متوقف ساخت.

ارزيابي هاي پيشگيري در حج

پادشاهي عربستان سعودي خدمات بهداشتي براي تمام حجاج و وسايل لازم براي كنترل دقيق عفونت را فراهم ساخته است در سال 2009 وزارت بهداشت عربستان سعودي 24 بيمارستان با 4964 تخت كه 547 عدد از آنها تختهاي ويژه بودند را آماده نموده است. بيش از 136 مركز مراقبتهاي بهداشتي در نزديكي و مجاورت مراسم با آخرين تجهيزات پزشكي پيشرفته و سيستمهاي اورژانس و 17609 پرسنل حرفه اي جهت فراهم كردن شرايط مراقبت بهداشتي بالا براي تمام حجاج بصورت مجاني فراهم نمود.

-        تعداد زيادي از افسران مرزهاي هوايي- دريايي و خشكي را كنترل مي كنند و حدود 39 گروه بهداشتي اطراف محل برگزاري مراسم خدمات را ارائه مي دهند .  از اين تعداد 18 تيم بصورت ثابت و 21 تيم بصورت سيار خدمات را ارائه مي دهند و ا ينها در اردوگاهها محل استقرار زائرين چرخش مي نمايند.

-        در ترمينال حج فرودگاه بين المللي King Abdulaziz كه محل ورودي اصلي گروه زيادي از حجاج است يك ايستگاه جديد تأسيس شده كه همزمان ميتواند 80000 زائر را همزمان پذيرا باشد.در هر 18 مركز فعال حجاج دواتاق معاينه و يك سالن انتظار بزرگ براي ارزيابي حجاج ورودي به عربستان وجود دارد كه وضعيت واكسيناسيون آنها را كنترل مي كند و توصيه هاي پيشگيري را انجام مي دهند. هر زائر كه احتمال بيماري مسري دارد را جدا نموده و با آمبولانس به 200 تخت اختصاص يافته انتقال مي دهند

-        9 بيماري سرايت پذير بوسيله تيمهاي سيار و ثابت به يك مركز فرماندهي نظارت بر بيماريها از طريق تلفتهاي موبايل گزارش مي شوند. اين بيماريها شامل 1- آنفلوانزا 2- مننگوكوك 3- بيماري شبه آنفلوانزا 4- مسموميت غذايي 5- تب هاي خونريزي دهنده ويروسي 6- تب زرد 7- وبا 8- فلج 9- طاعون است.

-         بيماري مننگوكوكي

در طول حج افراد ناقل بيماري مننگوكوكي به 80% مي رسند كه بعلت شلوغي بيش از حد ، رطوبت بالا و هواي آلوده و متراكم مي باشد و وقتي افراد ناقل به اين حد اقزايش يابند خطر شيوع بيماري بالا مي رود . در سال 1987 در مكه مننگوكوك گروه A شيوع يافت و بعد از واكسيناسيون شيوعي گزارش نشد در سال 2000 و 2001 دو اپيدمي مننگوكوكي در عربستان سعودي و بين الملل گزارش شد و به همين دليل توصيه گرديد بجاي واكسن 2 ظرفيتي از واكسن 4 ظرفيتي براي حجاج استفاده شود(A,C,Y,W135) .

-         بيماريهاي عفوني دستگاه تنفس

تماسهاي نزديك در بين حجاج در هنگام ازدحام ، محل خواب مشترك و بخصوص در چادرها و هواي آلوده و متراكم ريسك انتقال عفونتهاي تنفسي را بالا مي برند بخصوص اگر حج در فصل زمستان باشد. معمولاً عفونتها ويروسي هستند ولي گاهي عفونتها باكتريايي روي آن سوار مي شوند . 200 نوع ويروس در ايجاد عفونتهاي ويروسي نقش دارند ولي شايع ترين آنها شامل ويروس سنسيشيال تنفسي- پاراآنفلوانزا- آنفلوانزا و ادنوويروس هستند.

-         سل

سن بالا زائرين و عوامل شايع ذكر شده در عفونتهاي تنفسي فوقاني از عوامل افزايش دهنده ابتلاء به  سل هستند. ضمن اينكه بسياري از حجاج از كشورها با شيوع بالاي سل به عربستان مسافرت مي كنند. ريسك دقيق ا نتقال سل نامشخص است ولي در يك مطالعه در 375 زائر سنگاپوري 10% آنها يك تست Quantiferon TB  مثبتو پس از مراسم حج نسبت به زمان قبل از مراسم حج داشته اند.

-         سياه سرفه

شيوع سياه سرفه افزايش 4/1% در مدت اقامت يك ماهه حجاج داشته است . بنابراين حجاج بايد قبل از سفر برعليه سياه سرفه واكسينه شوند.

-         ماسك صورت و واكسيناسيون آنفلوانزا

وزارت بهداشت عربستان توصيه به استفاده از ماسك در محلهاي شلوغ نموده است. همچنين توصيه به واكسيناسيون آنفلوانزا براي حجاج قبل از ورود به عربستان شده است و بايد واكسن تأييد شده سازمان جهاني بهداشت براي نيمكره شمالي و نيمكره جنوبي تزريق شود . توصيه به انجام واكسيناسيون براي افراد پير، افراد با ناراحتي هاي مزمن قلبي ، تنفسي ، كبدي ، كليوي شده است.

-         بيماريهاي منتقل از طريق خون

مردان مسلمان با تراشيدن سر مراسم را به پايان مي رسانند و انتقال هپاتيت C-B و HIV  از بيماريهاي اين زمان است. آرايشگرهاي غيرمجاز و غيرقانوني از عوامل انتقال اين بيماريها هستند و آنها با استفاده از تيغهاي غيربهداشتي در كنار جاده كه چندين بار و براي چند نفر استفاده مي شود اقدام به اين عمل غيربهداشتي مي كنند. البته در حجاج كشور ما چنين روشي مرسوم نيست. به همين دليل توصيه به واكسيناسيون هپاتيت B در تمام  حجاج ساير كشورها امري پيشگيرانه و منطقي است.

-         اسهال و مسموميت غذايي

در سال 2002 در مطالعه اي اسهال سومين عامل بستري حجاج در حج بود. وبا در چندين مورد عامل اسهال پس از حج بوده است و آخرين بار 102 نفر از حجاج در سال 1989 مبتلا شدند. بهبود آب آشاميدني و دفع فاضلاب به شكل مناسب شيوع اسهال را كاهش داده است. خطر انتقال وبا از كشورها با شيوع بالا به مكه هميشه مد نظر دست اندركاران حج بوده است. ورود غذا توسط حجاج و توريستها ممنوع مي باشد. فقط غذاهاي كنسرو شده به روش بهداشتي و در حجم كم اجازه ورود به عربستان را دارد.

-         فلج اطفال

در 4 كشور افغانستان – هند- پاكستان و نيجريه فلج اطفال ريشه كن نشده است. تمام حجاج اين 4 كشور بدون در نظر گرفتن سن ووضعيت بهداشتي بايد يك دوز واكسن فلج خوراكي دريافت نمايد و د ريافت واكسن فلج خوراكي 6 هفته قبل از ورود به عربستان براي ويزاي ورود لازم است  و ضمناً هنگام ورود نيز بايد واكسن خوراكي فلج را دريافت نمايند.

-        تمام افراد زير 15 سال كه وارد عربستان مي شوند بدون در نظر گرفتن شرح حال واكسيناسيون قبلي هنگام ورود به عربستان سعودي بايد يك دوز واكسن خوراكي فلج اطفال را در نقاط مرزي دريافت نمايند.( توصيه هاي حجاج قبل و بعد از سفر حج)

منبع : مجله عفوني و بهداشت عمومي سازمان جهاني بهداشت . سوم اكتبر 2010